Z okazji wydarzeń w ramach Cracovia Sacra zapraszamy serdecznie na kilkudniową wystawę poświęconą roślinom w kulcie Najświętszej Marii Panny.
Wernisaż wystawy: 13 sierpnia, godz. 12.00, Sala Petrus (Wielka Ruina)
Wystawę można oglądać od 13 do 17 sierpnia w godz. 10.00 – 18.00
Wstęp wolny
Kurator wystawy: prof. dr hab. Zbigniew Mirek, Instytut Botaniki PAN
O wystawie:
Polska religijność, tak bardzo maryjna zarówno w formie i treści, jak i wewnętrznej duchowości i zewnętrznych przejawach, zapisała się na przestrzeni wieków w naszej historii nie tylko setkami sanktuariów, gdzie Dziewica z Nazaretu czczona jest w rozmaitych, koronowanych i nie koronowanych, cudownych obrazach i figurach, ale także w tysiącach przydrożnych kapliczek rozrzuconych po całym kraju. Nie koniec na tym. Nasza maryjność wpisana jest we wszystkie niemal przejawy naszej kultury, a także w zjawiska wyrosłe na styku natury, kultury i sacrum, etnobotaniki i tradycyjnej pobożności. Typowym przykładem mogą być ludowe nazwy roślin, które zazwyczaj w części odpowiadającej epitetowi gatunkowemu użytemu dopełniaczowo, przywołują imię Najświętszej Maryi Panny. Dość wspomnieć nazwy takie jak:
- Osetek Najświętszej Maryi Panny – dla spotykanego na suchych pastwiskach i miedzach dziewięćsiłu pospolitego (Carlina vulgaris);
- Ziele Matki Boskiej – dla wierzbówki kiprzycy (Chamaenerion angustifolium), pięknej, wysokiej byliny występującej łanowo na starych ugorach, zrębach i wiatrołomach, a zakwitającej fioletowo późnym latem;
- Serduszka Matki Boskiej – dla drżączki średniej (Briza media), dość częstej trawy łąkowej o pięknych, sercowatych, srebrzysto połyskujących kłoskach, drżących na wietrze jak listki osiki;
- Naparstki Matki Boskiej – dla częstej na świeżych łąkach, miedzach i trawiastych przydrożach świerzbnicy polnej (Knautia arvensis)
- Gruszki Matki Boskiej – dla tworzącej charakterystyczne, kulisto gruszkowate tojeści zwyczajnej (Lysimachia vulgaris), rośliny rosnącej w całej Polsce na świeżych i podmokłych łąkach;
- Torebki Matki Boskiej – dla pospolicie rosnącego na miejscach deptanych i zagruzowanych placach leczniczego tasznika pospolitego (Capsella bursa-pastoris), którego charakterystyczne, sercowate owoce przypominają eleganckie i wyszukane w kształcie damskie torebki.
A przecież na tym nie koniec, bo są i: Paluszki MB, Sukienki MB, Łzy MB, Mirt MB, Pszeniczka MB, Żytko MB, Włoski MB czy Warkocze MB. Są i inne.
Pobożność ludowa nie kończy na tym niepowtarzalnego związku roślin z maryjnym kultem. Na Matki Boskiej Zielnej, jak w ludowej tradycji zwą święto Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny przypadające 15 sierpnia, święci się, mające „szczególną moc”, bukiety zrobione z kwitnących o tej porze kwiatów, owocujących gałązek, wykłoszonych zbóż i ziół rozmaitych, tych dziko rosnących jako i uprawianych w ogródkach. Są one wyrazem dziękczynienia za całe to dobro uczynione stwórczym słowem Boga, a istniejące na swój sposób dzięki maryjnemu Fiat. Dziękczynienia za to wszystko, co żywi, leczy i raduje oczy. Znany etnograf, Seweryn Udziela, którego imię nosi dziś Muzeum Etnograficzne w naszym mieście, na samej tylko Ziemi Krakowskiej znalazł blisko stu gatunków roślin, święconych w bukietach na Wniebowzięcie. A przecież jest ich nieporównanie więcej. Niemal każda chce trafić tego dnia do bukietu, bo „każdy kwiatek w tym dniu woła – weź mnie z sobą do kościoła”.
Wystawa organizowana jest wraz z Instytutem Botaniki PAN i towarzyszy czasowej wystawie w Muzeum Opactwa w Tyńcu “W stronę raju… historia i symbolika klasztornych ogrodów” oraz konkursowi organizowanemu przez Instytut Dziedzictwa na bukiet przygotowywany na święto Matki Boskiej Zielnej: Cudowna Moc Bukietów